شیردهی به نوزاد سندرم داون

تحقیقات وسیعی حاکی از اثرات معجزه آسای شیر مادر در سلامت کودکان مبتلا به ناهنجاری های مادرزادی مختلف می باشد. اگرچه تغذیه این نوزادان با شیر مادر تا حدودی چالش بر انگیز است، ولی هم چنان از جانب پزشکان و متخصصان علم تغذیه اکیدا توصیه می شود. در این مقاله به موانع شیردهی نوزاد سندروم داون می پردازیم.

تغذیه نوزاد سندروم داون

شیوع شیرخواران مبتلا به سندروم داون یا مونگولیسم یک نوزاد در هر 733 نوزاد زنده متولد شده است. علاوه بر داشتن علائم ظاهری و نیز ناهنجاری های مختلف در سایر دستگاه های بدن که برخی از آنها نیاز به درمان های ویژه دارند، آنچه بعنوان موانع در تغذیه با شیر مادر برای آنان مطرح می شود، کم توجهی و واکنش کند آنها به اطرافیان، همراه با شلی و خواب آلودگی بیش از معمول و بی علاقه بودن به مکیدن سینه و حتی بطری است.

این نوزادان و شیرخواران به دلائل زیادی نیاز بیشتر به تغذیه از پستان و شیر مادر دارند که مهمترین آنها استفاده از یک غذای کامل و مناسب، بهره مندی از عوامل ایمنی بخش موجود در آغوز و شیر مادر می باشد زیرا این شیرخواران اغلب بعلت ضعف سیستم ایمنی، استعداد بیشتری برای ابتلا به عفونت های مختلف دارند.
این شیرخواران بعلت ضعف در مکیدن پستان و ناهماهنگی در بلع و تنفس ممکن است برای تغذیه با دشواری هائی مواجه گردند. مثلا درحال شیر خوردن زود خسته شده و حتی حالت خفگی پیدا کنند که خطر بروز این مشکلات در تغذیه با بطری بیشتر از تغذیه از سینه است. به منظور تشویق مکیدن پستان و استفاده بهتر از شیر مادر لازم است به موارد زیر توجه شود:
با مالش نوک سینه به گونه و لب شیرخوار، رفلکس جستجو تحریک گردد و با داخل کردن نوک انگشت تمیز به داخل دهان شیرخوار و مالش لب و لثه، حالت مکیدن در آنها تحریک شود. مادر باید با صبر و حوصله بوسیله زمزمه کلام یا شعر برای شیرخوار و تحریک کف پاهای او سعی در بیدار کردن یا کمتر خواب آلود بودن او کند و به شیرخوار فرصت دهد تا به دفعات مکرر و مدت بیشتر شیر بخورد تا رشد مطلوب تری پیدا کند. خاطر اینکه این شیرخواران ممکن است هوای زیادی بلع کنند، تغذیه با شیر مادر باید بصورت دفعات مکرر، کوتاه مدت، و همراه با گرفتن باد گلو باشد.
شیردهی نوزادان سندرم داون، با ابراز محبت و توجه بیشتر از سوی مادر و ارتباط جسمی و روانی با او، رشد فیزیکی و تکامل مغزی بهتری داشته و تماس مکرر با مادر هنگام تغذیه مستقیم از پستان به میزان زیادی به این امر کمک می کند.

 تغذیه شیرخواران مبتلا به اختلالات عصبی عضلانی

همه مزایای تغذیه با شیر مادر که در مورد نوزاد سندروم داون گفته شد، در مورد شیر خواران مبتلا به انواع اختلالات عصبی عضلانی نیز صادق است و تفاوت تنها در شکل بغل کردن و نگه داشتن آنها هنگام تغذیه از پستان می باشد. این شیرخواران یا ضعف عصبی-عضلانی و واکنش کند دارند یا سفتی عضلانی داشته و تحریک پذیرند. برخورد با هر گروه نیازمند صبر و حوصله فراوان و بکارگیری روشی خاص است. برای تغذیه گروه اول، همانند شیرخواران با سندرم داون، باید از تحریک رفلکس جستجو و مالش لب و لثه استفاده کرد و برای تغذیه گروه دوم که اکثرا سر و گردن خود را به عقب خم می کند باید سر و نیمه پائین تنه و پاها را به شکل حرف “e” خم نمود تا بتوانند پستان را در دهان بگیرند. این روشها باید توسط پزشکان، پرستاران، و مراقبین تغذیه، به مادران آموزش داده شود.

تغذیه شیرخواران با ناهنجاری های مختلف قلب

نیمی از شیرخواران مبتلا به سندرم داون و درصد مختلفی از شیر خواران با اختلالات و ناهنجاری های دیگر، همزمان به ناهنجاری مادرزادی قلب هم مبتلا هستند و برخی نیز ناهنجاری مادرزادی قلب را بدون اختلالات دیگر دارند. مزیت تغذیه با شیر مادر در این بیماران نیز ثابت شده است. این شیرخواران هنگام تغذیه مستقیم از پستان مادر، کار مکیدن و بلعیدن و تنفس را راحت تر و هماهنگ تر از تغذیه با بطری انجام داده، درنتیجه انرژی کمتری مصرف کرده و اکسیژن بیشتری که برای آنها بسیار حیاتی است دریافت می کنند. ضربان قلب و تنفس این شیرخواران در هنگام تغذیه از پستان مادر منظم و درجه حرارت بدنشان ثابت می ماند واین امر نیز به اشباع بیشتر خون آنها از اکسیژن بسیار موثر است. ضمنا چون شیر مادر سدیم کمتری نسبت به فرمولا دارد ( حدود یک چهارم )، همچون رژیم کم نمک سبب می شود تا بار کمتری بر قلب و گردش خون آنها تحمیل گردد. از آنجا که شیرخوران مبتلا به ناهنجاری مادرزادی قلب، معمولا مشکل کندی رشد هم دارند، برای وزن گیری و رشد بهتر، توصیه می شود این شیرخواران به دفعات مکرر و فواصل کمتر شیر خورده و از شیر انتهائی پستان هم با مکیدن پستان و یا خوردن شیر انتهائی دوشیده شده تغذیه گردند.

دکتر مسیح معرف – متخصص اطفال

منبع :

• Health supportive for children with Down syndrome, Nelson Textbook of Pediatrics, 21st Edition, 2019, Part IX, Chapter 98.2
• Congenital Heart Disease, Nelson Textbook of Pediatrics, 21th Edition, 2019, Part XIX, Section 3, Chapter 451