این روزها ممکن است نام بیماری ام اس را زیاد بشنویم، اما همه ما با این بیماری آشنایی نداریم و تنها اطلاعاتی پراکنده از آن داریم. در این مقاله، می‌خواهیم به شما بگوییم علت بوجود آمدن بیماری ام اس چیست؟! نام دیگر بیماری ام اس مالتیپل اسکلروزیس است که مخفف شده و به آن ام اس می‌گویند. شاید برای شما جالب باشد بدانید ارتباطی بین بیماری ام اس و ازدواج وجود دارد؟! ویا اینکه تشخیص بیماری ام اس به چه صورت است. به همین دلیل تا پایان این مطلب با ما همراه باشید تا بفهمیم آیا بیماری ام اس کشنده است؟!
فهرست مطالب
- بیماری ام اس چیست؟
- علل به وجود آمدن بیماری ام اس چیست؟
- علائم خاموش بیماری ام اس چیست؟
- معرفی انواع بیماری ام‌اس
- بررسی راههای تشخیص و درمان بیماری ام اس
- شایع‌ترین نشانه‌های ام اس چیست؟
- آیا بیماری ام اس کشنده است؟
- چرا زنان بیشتر در معرض خطر بیماری MS هستند؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
بیماری ام اس چیست؟
ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس یکی از شناخته‌شده‌ترین بیماری‌های خودایمنی است در اثر حمله سیستم ایمنی به اعصاب بدن ایجاد میشود. در این بیماری در سیستم ایمنی بدن به غلاف حفاظتی فیبرهای عصبی (میلین) حمله می‌کند و باعث ایجاد مشکلات ارتباط بین مغز و بقیه‌ی قسمت‌های بدن میشود و در نهایت، این بیماری می‌تواند باعث آسیب دائمی یا از‌بین‌رفتن اعصاب شود. علائم و نشانه‌های MS متنوع هستند و به میزان آسیب عصبی و اعصاب درگیر بستگی دارد؛ مثلا در برخی افراد که شدت بیماری در آنها زیاد است، ممکن است فرد توانایی راه رفتن به صورت مستقل یا در کل این توانایی را از دست بدهند. در حالی‌که دیگران ممکن است برای مدت طولانی بهبود پیدا کنند و هیچ گونه علائم جدیدی را تجربه نکنند. هیچ درمانی برای مالتیپل اسکلروز وجود ندارد. با‌این‌حال، برخی درمان‌ها می‌توانند در سرعت بهبودی بعد از حملات، تغییر مسیر بیماری و مدیریت علائم آن کمک کنند.
اکثر افراد مبتلا به MS دارای دورههای عود بیماری هستند. افراد مبتلا دوره‌هایی همراه با علائم جدید یا عود بیماری را تجربه می‌کنند که چند روز تا چند هفته ادامه دارد. علائم مشاهده‌شده در این دورههای عود به طور کلی یا جزئی بهبود می‌یابد. این عود ناشی از دوره‌ی بهبودی و خاموشی بیماری است، که می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. افزایش اندک دمای بدن می‌تواند به طور موقت علائم و نشانه‌های MS را بدتر کند، اما به معنای عود بیماری نیست.
حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از افراد مبتلا به MS با عود مکرر و پیشرفت مداوم علائم با یا بدون دورههای بهبودی، دچار مولتیپل اسکلروزیس یا ام‌اس پیشرونده‌ی ثانویه هستند. بدتر شدن علائم در این افراد معمولا شامل مشکلات حرکتی و راه‌رفتن میشود. میزان پیشرفت بیماری در افراد مبتلا به MS پیشرونده‌ی ثانویه متفاوت است و بعضی افراد مبتلا به MS شروعی تدریجی و پیشرفت مداوم نشانه‌ها و علائم بدون عود را تجربه می‌کنند، که به عنوان ms پیشرونده‌ی اولیه شناخته میشود.
علل به وجود آمدن بیماری ام اس چیست؟
این بیماری یک اختلال خود ایمنی در بدن انسان است. این شرایط به معنی این است که سلول های سیستم ایمنی بدن که بطور عادی به باکتری ها، ویروس ها، و سایر موارد مانند آن حمله می کنند، در این بیماری به خود بدن فرد حمله می نمایند. هنگامی که بیماری فعال شود، بخش هایی از سیستم ایمنی که عمدتاً به آنها سلول های T گفته می شود، به غلاف میلین عصب که فیبرهای عصبی در مغز و ستون فقرات را در بر گرفته، حمله می کنند. این شرایط باعث ایجاد لکه های التهاب کوچک و آسیب دیدگی بر روی این غلاف می شود.
احتمالاً عوامل مشخص باعث فعال شدن سیستم ایمنی و عملکرد آن بطور نادرست می شود. یک تئوری مطرح شده در این رابطه به وجود عامل ویروسی یا سایر فاکتورهای محیطی اشاره داد. این فاکتورها می توانند بر وضعیت بعضی افراد که سیستم ایمنی آنها دارای شرایط ژنتیک خاص است، تاثیر گذاشته و باعث ابتلا به این بیماری شوند.
با ابتلا به بیماری، التهاب ایجاد شده اطراف پوسته یا غشای عصب باعث می شود فیبرهای عصبی آسیب دیده نتوانند عملکرد مناسب خود را انجام دهند و به این ترتیب علائم بیماری پیشرفت می کند. هنگامی که التهاب ایجاد شده در این پوسته توسط بدن شناسایی شود، غلاف میلین آسیب دیده ممکن است توسط بدن ترمیم شده و بهبود پیدا کند. به این ترتیب فیبرهای عصبی فعالیت خود را مجدداً آغاز می نمایند.
به هر حال، التهاب یا آسیب دیدگی مجدد می تواند جراحت های کوچک (اسکلروز) در غشای میلین ایجاد نماید و بطور دائمی باعث وارد شدن آسیب به فیبرهای عصبی شود. در بعضی افراد مبتلا به این بیماری، چند ناحیه کوچک از جراحت در مغز و ستون فقرات ایجاد می شود. این جراحت ها بعضی مواقع پلاک نامیده می شوند.
علائم خاموش بیماری ام اس چیست؟
محققین و دانشمندان زیادی در دانشگاه های مختلف دنیا در حال تحقیق در این زمینه هستند. اما هنوز به پاسخ قطعی نرسیده اند که چرا بیماری ام اس در بعضی از افراد توسعه می یابد. برخی از محققین عقیده دارند که ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی در به وجود آوردن این بیماری نقش دارند.
مشاهده رنگ ها به صورت غبارآلود:
بیماری نوریت اپتیک یک نوع بیماری خاص عصبی می باشد و عصب بینایی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد و آن را مختل می سازد. در واقع این بیماری اولین نشانه از درگیری شدید دستگاه عصبی (ام اس ) می باشد. بیماری نوریت اپتیک معمولا در خانم ها بسیار شایع است و بیشتر در بین افراد سنین ۲۵ تا ۵۰ سال دیده میشود. این بیماری اغلب فقط یک چشم را درگیر کرده و منجر به کاهش دید آن می شود. در واقع کاهش دید فرد به حدی است که فرد تنها توانایی درک نور را دارد. همچنین فرد با چرخاندن چشم ها احساس درد می کند و رنگ ها را به صورت رنگ و رو رفته و غبار آلود می بیند.
ادرار دردناک:
از دیگر علائم بیماری ام اس می توان به دفع ادرار دردناک و استفاده زیاد از مایعات اشاره کرد. در واقع این گزینه از اولین نشانه های بیماری ام اس می باشد.
بنابراین با مشاهده هر گونه اختلالی در دستگاه ادراری همچون ادرار مکرر و ناگهانی و اختلال کنترل تخلیه روده باید به پزشک مراجعه کرده تا آزمایشات تکمیلی برای تشخیص بیماری صورت گیرد.
از بین رفتن تعادل در بیماری ام اس:
عدم تعادل یا از دست دادن تعادل تنها نشانه ضعف نمی باشد.
اما احساس ضعف در یک یا دو پا می تواند ناشی از رشد و تخریب سلول های عصبی و آغاز بیماری ام اس باشد.
احساس سوزن سوزن شدن:
احساس سوزن سوزن در پاها ممکن است به دلیل ایستادن طولانی مدت روی یک عضو یا عدم تحرک ماهیچه های پا ایجاد شود. چرا که جریان خون قطع شده و اندام ها دچار بی حسی می شوند. اما هنگامی که بی حسی، سوزن سوزن شدن و یا احساس خارش در پاها بدون هیچ دلیل روشنی پیش آمد، سریعا به پزشک مراجعه کنید تا شما را از لحاظ بیماری ام اس چک کند و مورد چکاپ های مهم پزشکی قرار دهد.
سرگیجه بدون دلیل:
احساس کردن سرگیجه به صورت ثابت و بدون دلیل می تواند از نشانه های بیماری ام اس باشد.
ناتوانی و بی حسی در تغییرات دما :
این نشانه نیز از عوارض درگیری سیستم عصبی و آسیب عصبی در نتیجه بیماری ام اس می باشد. در این عارضه ممکن است بی حسی به حدی شدید باشد که فرد با دست گرفتن لیوان چای داغ و یا قهوه داغ تغییرات دمایی آن را حس نکند.
گرفتگی عضلات:
اسپاسم یا گرفتگی عضلات از نشانه های آزاردهنده و دردناک ام اس می باشد. این اسپاسم ها در بخش انتهایی بدن مانند دست ها و پاها ایجاد می شوند و به صورت شدید و بسیار دردناک می باشند که بعد از چند دقیقه برطرف می شوند.
افسردگی در بیماری ام اس:
یکی از مشکلات رایج در بیماران مبتلا به ام اس، ایجاد علائمی همچون احساس افسردگی تغییرات خلق و خو و تحریک پذیری می باشد. چرا که بیماری ام اس علاوه بر آسیب رساندن به جسم می تواند ابزاری جهت آسیب روحی باشد.
پایین آمدن سطح حافظه:
از اختلالات رایج در بیماری ام اس می توان به ایجاد مشکلات زبانی، کاهش و ضعف حافظه، ناتوانی در تمرکز و صحبت کردن اشاره نمود. این علائم می تواند در اثر پیشرفت بیماری ام اس یا شروع این بیماری ایجاد شود.
معرفی انواع بیماری ام‌اس
بیماری ام اس در انواع مختلفی وجود دارد، که به بررسی آنها می‌پردازیم:
1. سندروم یک علامت مجزای بالینی (CIS)
برخی متخصصین این مرحله را اولین قسمت از سیر بیماری می‌دانند، درصورتی که علائم و نشانه‌های بیماری حداقل به مدت ۲۴ ساعت پایدار باشد و پس از آن در زمان دیگری عود مجدد علائم مشاهده شود، پزشک تجویز دارو را شروع خواهد کرد.
2. ام‌اس عودکننده-فروکش کننده (RRMS)
شایع‌ترین نوع بیماری محسوب میشود. مبتلایان به این فرم از بیماری به درمان پاسخ داده و علائم بیماری برای مدتی از بین می‌رود. ظهور مجدد نشانه‌های بیماری به عنوان تشدید بیماری تلقی میشود. این فرم از بیماری در دورههای عود حمله به غلاف میلین صورت گرفته و نشانه‌ها تشدید میشود. در دورههای فروکش و بهبود، بازسازی فیبرهای عصبی باعث تخفیف علائم میشود. حدود ۸۵ درصد مبتلایان به MS از این نوع هستند.
3. ام‌اس پیشرونده اولیه (PPMS)
علائم این فرم از بیماری به آهستگی پیش می‌رود و بیماری سیر بهبودی یا فروکش ندارد و نشانه‌های بیماری بطور مداوم و آرام در حال پیشرفت است و ۱۵ درصد مبتلایان به MS را شامل میشود.
4. ام‌اس پیشرونده ثانویه (SPMS)
معمولا پس از فرم عود کننده-فروکش کننده که دورههای عود و بهبودی متوالی دیده میشود فرد دچار این نوع از بیماری یعنی ام‌اس پیشرونده ثانویه میشود. در این نوع، سیر پیشرفت بیماری آرام و مداوم و بدون دورههای بهبودی خواهد بود. ممکن است رسیدن به این فرم از بیماری حدود ۲۰ سال بطول انجامد. از اختلالات رایج در بیماری ام اس می توان به ایجاد مشکلات زبانی، کاهش و ضعف حافظه، ناتوانی در تمرکز و صحبت کردن اشاره نمود. این علائم می تواند در اثر پیشرفت بیماری ام اس یا شروع این بیماری ایجاد شود.
بررسی راههای تشخیص و درمان بیماری ام اس
- ام آر آی ( MRI ) و سی‌تی‌اسکن (CT scan) برای بررسی و شناسایی آسیب‌های ام-اس در قسمت‌های مغز و نخاع
- آزمون پتانسیل برانگیخته (EP) برای بررسی سرعت انتقال پیام عصبی
- نمونه‌گیری از مایع مغزی نخاعی برای تشخیص پاسخ ایمنی بدن
داروهایی که برای درمان ام اس تجویز می‌شوند شامل داروهای جلوگیری کننده از حملات ام اس و پیشرفت بیماری، ضد اسپاسم، ضدافسردگی، توان‌بخشی و درمان اختلالات بینایی هستند.
برخی از این داروها شامل:
- داروهای اینترفرونی
- گالتیرامراستات
- مونوکلو نال آنتی بادی مهار کننده سامانه ایمنی
- آمانتادین
- فومارات دی‌متیل
- میتوزان تران
- فلوکسیتین
- باکلوفن
- دالفامپریدین
- متيل پردنيزولون
هیچ یک از روش‌های درمانی دارویی قادر به درمان کامل این بیماری نیستند. بنابراین درمان‌های کمکی و توان‌بخشی برای بهبود وضعیت جسمی و روانی بیمار در کنار درمان دارویی توصیه می‌شوند.
درمان‌های فیزیکی برای تقویت ماهیچه‌های ضعیف شده، نرمش پذیری و کاهش گرفتگي مؤثر هستند.
بدین منظور با توجه به نیازهای هر فرد مبتلا، برنامه فیزیوتراپی برای بهبود ایستادن، راه رفتن، برخاستن از حالت نشسته یا خوابیدن در نظر گرفته میشود.
انجام حرکات ورزشی منظم و صحیح نیز برای تکمیل تأثیر درمان دارویی، سلامت روحی و روانی و بهبود کیفیت نسبی زندگی فرد بیمار لازم است. تمرینات کششی- هوازی و آب‌درمانی از این قبیل تمرینات هستند.
شایع‌ترین نشانه‌های ام اس چیست؟
مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) می‌تواند طیف وسیعی از علائم را در هر قسمتی از بدن ایجاد کند که در هر فرد بسته به شرایط وی، متفاوت است. علائم ام اس غیر قابل پیش‌بینی هستند و در برخی افراد نه تنها با گذشت زمان ادامه می‌یابد، بلکه بدتر هم خواهد شد. در حالی که برای عده‌ای دیگر علائم ظاهر شده و مجدداً از بین خواهند رفت. دوره‌هایی که در طی آن علائم تشدید می‌شوند «عود یا بازگشت بیماری» و دوره هایی که در طی آن، علائم بهبود یافته یا ناپدید میشود، با عنوان “بهبودی” شناخته می‌شوند. برخی از رایج‌ترین علائم و نشانه های ام اس عبارت‌اند از:
- خستگی
- مشکلات بینایی
- بی‌حسی و گزگز
- اسپاسم، گرفتگی، سفتی یا ضعف عضلانی
- مشکلات حرکتی
- درد
- مشکلات تفکر، یادگیری و برنامه‌ریزی
- اضطراب و افسردگی
- مشکل در ارتباط جنسی
- مشکل مثانه
- مشکلات روده
- مشکلات گفتاری، تکلم و بلعیدن
بیشتر افراد مبتلا به ام اس فقط برخی از این علائم را نشان خواهند داد. اگر بابت احساس برخی علائم اولیه ام اس نگران هستید، به پزشک عمومی خود مراجعه کنید، و به خاطر داشته باشید این علائم می‌توانند ناشی از چندین بیماری دیگر نیز باشند و لزوماً نشان‌دهنده ابتلا به MS نمی‌باشند.
آیا بیماری ام اس کشنده است؟
با توجه به اینکه بیماری ام اس یک بیماری اختلال بین سیستم عصبی مغز و اندام‌ها است؛ یعنی اندام‌ها به طور دقیق از مغز فرمان نمی‌گیرند، پس اگر به‌موقع و به‌صورت مداوم مورد معالجه قرار نگیرد، می‌تواند باعث بروز بعضی اختلالات منجر به مرگ گردد؛ اما بیماران زیادی هستند که دارای ام اس بوده و طولانی‌مدت زندگی کرده‌اند. بیماران اس ام اس با توجه به سیر این بیماری به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
- نوع ۱: RR که به صورت فازهای پیشرفت‌کننده و پسرفت‌کننده تازه تظاهر می‌کند.
- نوع ۲: PP که از ابتدا دارای علائم پیشرونده بوده و فاز بهبودی ندارد.
- نوع ۳: SP در این نوع ابتدا به صورت پیشرونده و پسرفت‌کننده بوده، اما مدتی پیشرفت‌کننده میشود.
- نوع ۴: RP که در آن بیماری سیر پیشرفت و بهبود داشته، اما در نهایت سیر پیشرونده دارد.
چرا زنان بیشتر در معرض خطر بیماری MS هستند؟
1- هورمون ها و سایر عوامل زنانه
هنگامی که یک بیماری زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می دهد، دانشمندان احتمالاً نقش هورمون های جنسی مانند تستوسترون و استروژن را بررسی می کنند.بین پسران و دختران تفاوت کمتری در میزان ام اس در بین کودکان قبل از بلوغ وجود دارد، اما در کودکان بزرگتر و بزرگسالان این روند تغییر می کند و زنان بیشتری را در نوجوانی و بزرگسالی تحت تاثیر قرار می دهد.
2- نگرانی های بارداری
بارداری همچنین بر بهبودی و عود بیماری ام اس تأثیر می گذارد. در دوران بارداری، برخی از زنان مبتلا به ام اس متوجه کاهش علائم می شوند. این می تواند پس از به دنیا آمدن نوزاد شعله ور شود. عود پس از زایمان یک پدیده شناخته شده در میان محققان و بیماران ام اس است.برسی‌‌ها نشان داده زنانی که به تازگی تشخیص داده شده اند باید شرکت در کارآزمایی های بالینی را در نظر داشته باشند که در آن درمان های جدید و مدیریت بهتر علائم در دوران باروری انجام می شود.مووری می گوید: «زنان مبتلا به ام اس می توانند نوزادان سالمی به دنیا بیاورند، اما باید نگرانی ها و خطرات آن را به دقت با پزشک خود در میان بگذارند. پس از به دنیا آمدن کودکان، ما به مادران تازه وارد بر اهمیت فعال نگه داشتن کودکان و داشتن وزن مناسب برای کاهش خطر ابتلا به ام اس تاکید می کنیم.
3- کمبود ویتامین D
به طور کلی، ام اس افراد بیشتری را تحت تاثیر قرار می دهد که دورتر از خط استوا زندگی می کنند. پوست ویتامین D را از نور خورشید جذب می کند. محققان به دنبال رابطه بین سطوح پایین ویتامین D و خطر بیشتر ابتلا به ام اس، افزایش دفعات عود و تأثیر منفی بیشتر این بیماری بر زندگی بیماران هستند.مووری اشاره می کند که سطوح بالاتر ویتامین D در بیمارانی که عود کمتری دارند نیز ممکن است با عامل دیگری مانند ورزش مرتبط باشد. ممکن است بیمارانی که در فضای باز ورزش می کنند ویتامین D بیشتری جذب کنند، اما خود ورزش می تواند علائم ام اس را کاهش دهد. برعکس، مووری می‌گوید، بیمارانی که به دلیل ام‌اس ناتوان هستند، ممکن است زمان بیشتری را در داخل خانه سپری کنند، که می‌تواند منجر به قرار گرفتن در معرض نور خورشید و ذخیره کمتر ویتامین D شود. آیا مصرف مکمل‌های ویتامین D می‌تواند به کاهش تعداد عود در بیماران مبتلا به نوع عودکننده- فروکش کننده این بیماری کمک کند.
4- بیماری ام اس و ازدواج
با توجه به منطقه درگیر در بیماری می‌توان تعیین کرد که این بیماری ام اس در ازدواج فرد تاثیر می‌گذارد یا خیر؛ اما آنچه مسلم است با توجه به پیگیری‌های مستمر و دقت در رعایت دستورات پزشک و سبک سالم زندگی، می‌توان از ازدواج راحت و کامل برخوردار بود. در بیماری ام اس برای انجام فعالیت‌های جنسی، مردان بیشتر از زنان دچار افت و یا عدم توانایی می‌شوند. از آن جایی که ام اس باعث خستگی و افسردگی میشود، حفظ روحیه و داشتن محیط شاد و دوری از خستگی در بهبود زندگی این افراد نقش مهمی را ایفا می‌کند و همراهان بیمار باید به این مسئله توجه دقیقی داشته باشند. با این وجود ازدواج کردن یا نکردن، مسئله‌ای است که افراد باید خود درباره آن تصمیم بگیرند و با درنظر گرفتن شرایط جسمی و روحی و همچنین تاثیری که ازدواج روی آنها می‌گذارد، انتخاب نمایند.
سخن پایانی
شما در این مقاله با بیماری ام اس آشنا شدید. همچنین از نشانه ها و راههای تشخیص ودرمان این بیماری آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
کسانی که به بیماری ام اس مبتلا می‌شوند، معمولا ۵ تا ۱۰ سال کمتر از دیگران زندگی می‌کنند. مخصوصا اگر این بیماری باعث ایجاد عوارض جدی و خطرناک شود.
ام اس بیماری است که می‌تواند بر روی توانایی حرکت هم تاثیر بگذارد. یکی از مشکلاتی که ممکن است برای فرد ایجاد شود، فلج است. کسانی که ام اس می‌گیرند، در صورت ابتلا به نوع پیشرونده و عدم کنترل آن، ممکن است در نهایت فلج شوند.
